Να παριανοποιήσουμε το "Άξιον Εστί"
Να «Παριανοποιήσουμε» το «Άξιον Εστί»
Διάβασα κάπου ότι η φιλοσοφία μπορεί να δράσει και θεραπευτικά και να μας γλιτώσει απ’ την κατάθλιψη. Αυτό συμβαίνει και με άλλα διαβάσματα και με άλλες ασχολίες. Και η ποίηση δρα αντικαταθλιπτικά και για όσους γράφουν και για όσους διαβάζουν. Η Πάρος μπορεί να δώσει εμπνεύσεις για ποίηση, αλλά και να ερμηνεύσει πολλά της ποίησης. Είπαν ότι ο Ελύτης έγραφε απ’ το μικρό του δωμάτιο, απ’ το γραφείο του. Όταν διάβασα το «Άξιον Εστί» και με πήγε στα ουράνια και το έμαθα όλο απέξω (1964) βρήκα πολύ την Πάρο μέσα και πολύ τις Κυκλάδες. Χωρίς τις Κυκλάδες ο Ελύτης δεν θα είχε κάνει το έργο αυτό ή θα είχε άλλο χρώμα. Επειδή σκοπεύω να μιλήσω ευρύτερα για την ποίηση βάζω δυο ερωτήματα.
Πρώτο ερώτημα είναι να θυμηθούμε στίχους που να εμπεριέχουν εικόνες απ’ την Πάρο ή απ’ τα νησιά γενικότερα.
Δεύτερο ερώτημα είναι αν μπορούμε να δώσουμε, να γράψουμε στίχους εμπνευσμένοι απ’ τα τοπία της Πάρου.
Πάνω στο πρώτο ερώτημα δίνω μια απάντηση (απ’ τις εκατοντάδες). «Οι ελιές με τις ρυτίδες των γονιών μας» γράφει ο Σεφέρης και ο Ελύτης «Η παρθένα ελιά το λόφο ανηφορίζοντας». Φωτογραφίζουμε λοιπόν μια ελιά με τις ρυτίδες του χρόνου στον κορμό της (έχουμε πολλά τέτοια αρχαία δένδρα) και μια ελιά μόνη στο λόφο. Εικονοποιούμε την ποίηση (μπορούμε και να ζωγραφίσουμε).
Πάνω στο δεύτερο ερώτημα η πρόκληση είναι τι θα γράψουμε για τη βροχή, για το γλάρο που πετά (κι ήταν ένας γλάρος με ολόλευκα φτερά), για τις μυρτιές στους δρόμους, για την καμπάνα στο εξωκλήσι, για τα καλντερίμια, για τις ξερολιθιές, για την θάλασσα σε ώρα τρικυμίας (Άξιον Εστί το κύμα που αγριεύει και σηκώνεται πέντε οργιές επάνω!). Ποιητικοποιούμε τις εικόνες, ποιητικοποιούμε την Πάρο με τα τοπία της τους ήχους και τις μυρωδιές της.
Η ποίηση μας έδωσε δύο Νόμπελ (Ελύτης και Σεφέρης) και δεν πρέπει να την ξεχνούμε, ούτε να την κάνουμε άψυχο μάθημα στο σχολείο, αλλά βίωμα. Εδώ γεννήθηκε ο Αρχίλοχος που πήρε την ποίηση απ’ τους θεούς και τους ήρωες και την έφερε στους ανθρώπους, ο πρώτος μαζί με τη Σαπφώ αργότερα που είπε «εγώ» (Αχ να μπορούσα να αγγίξω το χέρι της Νεοβούλης!).
Απευθυνόμενος στους γονείς λέω: Δεν είναι λίγο να ευαισθητοποιήσουμε το μάτι και το αυτί των παιδιών και ν’ ανοίξουμε την ψυχή τους.
Απευθυνόμενος στους δασκάλους λέω: Δεν είναι λίγο να λάβουμε από την Πάρο βοήθεια και να εκφράσουμε ευαισθησίες, να πάρουν σάρκα και οστά ορισμένα αφηρημένα των γραμμάτων.
Μετά την Ιλιάδα και τη Οδύσσεια γράφτηκε ο Ακάθιστος Ύμνος και μετά το «Άξιον Εστί». Πρόκειται για έργο παγκόσμιας αξίας και καμαρώνουμε που ο ποιητής εμπνεύστηκε απ’ τα νησιά και την Πάρο. Μπορούμε να το εικονοποιήσουμε με εικόνες απ’ το νησί μας και να το βιώσουμε καλύτερα. Μιλώ για Παριανοποίηση, είναι τολμηρό αυτό, αλλά, όταν το διάβαζα, ξεπηδούσαν μπροστά μου φλύαρες οι εικόνες του νησιού. Δίνω μερικές:
-Πρώτη εικόνα: Εκεί μόνος απίθωσε// κρήνες λευκές μαρμάρινες//μύλους ανέμων// τρούλους ρόδινους μικρούς//και ψηλούς διάτρητους περιστεριώνες.
-Δεύτερη εικόνα: Βοηθός και σκέπη μας Άη Κανάρη!
Βοηθός και σκέπη μας Άη Μιαούλη!
Βοηθός και σκέπη μας Αγιά Μαντώ!
-Τρίτη εικόνα: τα λαγκάδια οι θάμνοι//κι άξαφνα πάλι βράχοι άγριοι και γυμνοί//Και στις πέτρες μέσα τράβηξε κλωστές//κι απ’ τα σπλάχνα της γης ανέβασε σχιστόλιθο//ένα γύρο σ’ όλη την πλαγιά τα πλατιά στερέωσε σκαλοπάτια.
-Τέταρτη εικόνα: Όπου και να πατεί το πόδι σας, φωνάζω,//ανοίξετε, αδελφοί,// μια βρύση ανοίξετε, //τη δική σας βρύση του Μαυρογένη!
-Πέμπτη εικόνα: Οι δεκάξι νομάτοι που τραβούν την τράτα.
-Έκτη εικόνα: Τα νησιά με το σπόνδυλο κάποιανου Δία.
-Έβδομη εικόνα: Και αργά στον άνεμο τρίζοντας
εγυρίσανε πάλι με το στήθος μπροστά
φοβερά των βράχων τ’ αγάλματα.
-‘Ογδοη εικόνα: Τα μουράγια ξεσκέπαστα στη σοροκάδα.
-Έννατη εικόνα: Τα καημένα τα σπίτια που το ένα στο άλλο
ακουμπούνται γλυκά και αποκοιμιούνται.
- Δέκατη εικόνα: Άξιον Εστί το κύμα που αγριεύει
Και σηκώνεται πέντε οργιές επάνω.
-Ενδέκατη εικόνα: Ένας φάρος που εκτόνωσεν αιώνων θλίψη.
-Δωδέκατη εικόνα: Και μη έχοντας άχ άλλο τίποτε *Η ζωή που τα πάντα σπατάλησε// Στα χαλάσματα κάρφωσε*μια παπαρούνα που λάμπει.
Η ιδέα είναι ότι πολλά απ' τα ποιήματα γεννήθηκαν απ' τις εικόνες και την πνοή που έδωσαν τα νησιά και μπορεί κανείς παρατηρώντας να βρει τρόπους να χτίζει ευαισθησίες.
«Τις ιδέες μου όλες ενησιώτισα», γράφει ο Ελύτης στο ίδιο αυτό σπουδαίο έργο.
Χρίστος Γεωργούσης
