Εφηβικές σκέψεις που μετασχηματίζονται με εργαλείο την εμπειρία και γίνονται πραγματικότητα.

Αρχή μας η αλληλοβοήθεια και πάθος μας η διεκδίκηση της χαράς

Τρεις ομάδες, σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βόλο διεκδικούν τα γηρατειά τους ως τον καιρό της ευτυχίας τους. Τι λέει στην «Εφ.Συν.» η Μαλάμω Στεργίου, ιδρύτρια της ομάδας «Συγκατοίκηση Ηλικιωμένων και ΜΗ - Φτιάχνω το Μέλλον μου!»

Στις 17 Ιανουαρίου του 1995, στις 6 παρά τέταρτο τα ξημερώματα, η γη άρχισε να τρέμει στη δυτική Ιαπωνία. Το επίκεντρο του σεισμού των 7,3 Ρίχτερ ήταν μόλις 20 χιλιόμετρα από το Κόμπε, όπου η καταστροφή ήταν βιβλική: 6.434 έχασαν τη ζωή τους στην πόλη που ισοπεδώθηκε. Ο σεισμός ανέσυρε όμως και μια λέξη από τα παλιά: «kodokushi» στα γιαπωνέζικα είναι η λέξη που περιγράφει τους ηλικιωμένους, ανύπαντρους ή χήρους, που ζουν μόνοι - κι ήταν πολλοί οι kodokushi (ή koritsushi όπως αποκαλούνται στα υπουργικά έγγραφα) που πέθαναν ολομόναχοι.

Αυτόν ακριβώς τον φόβο του μοναχικού θανάτου -και την ακόμα πιο δύσκολη πραγματικότητα της μοναχικής επιβίωσης- μοιράζονται εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis, πάνω από μισό εκατομμύριο είναι οι ηλικιωμένοι που ζουν μόνοι τους, ενώ στην Ε.Ε. των «27» 2 στους 3 ηλικιωμένους δεν έχουν καθημερινή επαφή με την οικογένεια και τους συγγενείς τους - και είναι αρκετοί εκείνοι που δεν έχουν κανέναν να συζητήσουν προσωπικά θέματα ή να ζητήσουν βοήθεια.

Γέρνω ή γερνώ πού ακριβώς τονίζομαι στο γέρνω ή στο γερνώ. Αστειότητες. Κανένα τέλος δε γνωρίζει η ορθογραφία | Κική Δημουλά, Απροσδοκίες - 1998

Η μοναξιά των ηλικιωμένων έγινε ακόμα πιο δυσβάσταχτη με την πανδημία, κι αν σε όλες τις ηλικίες ενοχοποιείται για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών και την επιδείνωση της ποιότητας ζωής, στους ανθρώπους με τα ασημένια μαλλιά η μοναξιά απειλεί την ίδια την ύπαρξή τους. Οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν το φαινόμενο «κοινωνικό θάνατο» -είναι η απώλεια της οικογένειας, των φίλων, των συναδέλφων, που σημαδεύει τις ζωές των μεγάλων ανθρώπων- και ο Δημήτρης Μητροπάνος, αν και το ποίημα δεν αναφέρεται στην τρίτη ηλικία, το ζωντανεύει με τη συγκλονιστική φωνή του: Στενεύουν τα περάσματα / οι φίλοι μου φαντάσματα / κι η πόλη μοιάζει γενικώς / τάφος οικογενειακός».

Ωστόσο, όπως λέει κι ο Μπόρχες, «τα γερατειά (όπως τ’ αποκαλούν οι άλλοι) / μπορεί και να ’ναι ο καιρός της ευτυχίας μας». Δεν ξέρω αν έχουν διαβάσει το «Εγκώμιο της σκιάς», αλλά αυτή τη στιγμή τρεις ομάδες με 980 μέλη στην Αθήνα, 304 στη Θεσσαλονίκη στο τέλος Αυγούστου και 170 στον Βόλο κάνουν ακριβώς αυτό: διεκδικούν τα γηρατειά τους ως τον καιρό της ευτυχίας τους.

● Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την ομάδα που δημιουργήσατε;

Ξεκίνησε από ανάγκη, γι’ αυτό κι έχει τόσο μεγάλη απήχηση. Μια μέρα σκέφτηκα έντρομη ότι θα πεθάνω μόνη μου εδώ μέσα και θα με βρουν μετά από μια εβδομάδα. Κι αυτό δεν αξίζει ούτε σε εμένα ούτε σε κανέναν συγγενή μου να το ζήσει. Μετά από μερικές μέρες πήγα σε μια φίλη που είναι λίγο πιο μεγάλη από μένα. Μου είπε: «Είναι δυνατόν εμείς που είμαστε τόσο έξυπνοι, τόσο δραστήριοι, τόσο δημιουργικοί, να πεθάνουμε μόνοι μας σε ένα γηροκομείο;»

Ηταν μια εξαιρετικά έντονη νοητική εμπειρία γιατί δεν είχα αναφέρει τον δικό μου τρόμο. Αρχίσαμε να συζητάμε τι θα μπορούσαμε να κάνουμε. Γύρισα στο σπίτι κι άρχισα να κάνω έρευνα για το τι συμβαίνει με τους ηλικιωμένους - κι εκεί διαπίστωσα ότι το μεγαλύτερο πρόβλημά μας ήταν κοινό, η μοναξιά, η μοναξιά, και πάλι αυτή.

Αρχισα να κάνω έρευνα για το τι συμβαίνει με τους ηλικιωμένους - κι εκεί διαπίστωσα ότι το μεγαλύτερο πρόβλημά μας ήταν κοινό, η μοναξιά, η μοναξιά, και πάλι αυτή

Το πρώτο που βρήκα ήταν μια σελίδα για τους ηλικιωμένους και την κατάθλιψη - το 15% είναι διαγνωσμένο με κατάθλιψη και το 15% εξ αυτών αυτοκτονεί. Κατάλαβα ότι τουλάχιστον στην κατάθλιψη δεν είμαι μόνη. Θυμήθηκα ότι στα νιάτα μου λέγαμε με την ξαδέλφη μου να νοικιάσουμε ένα σπίτι με τις φίλες μας για να περάσουμε τα γηρατειά μας, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπήρχε τέτοια ευχέρεια.

Τα παράτησα μέχρι που ένας φίλος μού έστειλε ένα βίντεο για 6 ζευγάρια Γερμανών που πήραν ένα μεγάλο κτίριο, το μετέτρεψαν και ζούσαν όλοι μαζί τρισευτυχισμένοι. Επανήλθα στην ιδέα και συνειδητοποίησα ότι η συγκατοίκηση απασχολεί τον κόσμο παντού. Αρχισα ξανά την έρευνα και διαπίστωσα ότι διεθνώς ο πληθυσμός γηράσκει, οι ηλικιωμένοι έχουν πρόβλημα παντού, εκτός από κοινωνίες όπως η κινεζική που είναι παράδοση και επιβάλλεται κι από τον νόμο να φροντίζουν τους ηλικιωμένους γονείς τους.

Λίγο μετά ήρθε μπροστά μου, διαδικτυακά, το έργο του μεγάλου μαέστρου Θεόδωρου Κουρεντζή. Τα λόγια του κι ο τρόπος που αντιμετωπίζει τη ζωή και τη μουσική ήταν ένας κεραυνός που ταρακούνησε την αντίληψή μου. Ο ήχος του ήρθε κατευθείαν στην καρδιά μου και μαζί με το πνεύμα του έγιναν η σπίθα που χρειαζόμουν.

Η ορχήστρα του κλασικής μουσικής είναι κοπερατίβα, ακολουθεί τη ρωσική σχολή και είναι το διάμεσο σώμα μεταξύ της ψυχής των μεγάλων κλασικών συνθετών και την καρδιά των ακροατών. Ετσι, το βράδυ πριν από τα γενέθλιά του, έγραψα το κάλεσμα στο Facebook και το ανέβασα, ήταν 23 Φεβρουαρίου στις 10.30. Το σταύρωσα, το έστειλα σε φίλους και είπα «στο καλό».

● Περιμένατε τόσο μεγάλη ανταπόκριση;

Η επόμενη μέρα ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Ανοιξα το λάπτοπ για να δω τι έγινε κι αυτό που έγινε ήταν ο πόλεμος στην Ουκρανία. Μετά το τεράστιο σοκ αισθάνθηκα ότι είναι ακόμα πιο επείγον το να πάμε στο εμείς, στην αλληλεγγύη, στα συνεργατικά εγχειρήματα. Η ομάδα από την πρώτη μέρα ξεκίνησε να έχει μέλη, οι άνθρωποι ανταποκρίνονταν με ενθουσιασμό. Τον επόμενο μήνα κάναμε την πρώτη μας συνάντηση σε φυσικό χώρο - συνεχίσαμε να συναντιόμαστε μία φορά τον μήνα μέχρι που αποκτήσαμε και στέκι στα μέσα του περασμένου Οκτώβρη.

Δεν αισθάνομαι ηλικιωμένη, αλλά ανήκω σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Κατά τα λόγια ενός φίλου, είμαστε στο άνθος των γηρατειών μας.

Τώρα πια υπάρχουν άλλες δύο ομάδες σε Βόλο και Θεσσαλονίκη, που επίσης συναντιούνται, έχουν στέκια. Τα μέλη μας είναι από 50 ετών και πάνω, είναι καλλιτέχνες, επιστήμονες, θεραπευτές, δημόσιοι υπάλληλοι, είναι ένα μωσαϊκό ανθρώπων, δεν έχει μπει κανένας περιορισμός.

Η μοναξιά δεν έχει τάξη, μορφωτικό επίπεδο ή ιδεολογικό προσανατολισμό. Είναι μια οριζόντια κατάσταση που αφορά όλους. Ψάχνουμε για συγκατοίκους και σχήματα συγκατοίκησης - άλλοι θέλουμε να συγκατοικήσουμε σε πόλεις, άλλοι στην επαρχία. Είμαστε σε διερευνητικό στάδιο, ανταλλάσσουμε ιδέες, ψάχνουμε διαφορετικές εκδοχές, τόπους και κτίρια για να μας στεγάσουν κι είμαστε ανοιχτοί σε καινούργια μέλη.

● Μου κάνει εντύπωση ο τρόπος που έχετε αγκαλιάσει τη λέξη «ηλικιωμένοι». Στις μέρες μας είναι ταμπού το να μεγαλώνει κανείς.

Επανανοηματοδοτούμε τη λέξη με το δεύτερο μέρος του ονόματός μας - φτιάχνω το μέλλον μου. Η κυρίαρχη αντίληψη δεν αναγνωρίζει κανένα μέλλον στους ηλικιωμένους, αλλά εμείς έχουμε και παρόν και μέλλον και διεκδικούμε την ποιότητα ζωής που μας αναλογεί. Αλλωστε έχουμε και νεαρά μέλη - αγόρια και κορίτσια 30, 35 χρόνων. Αυτές οι γενιές έχουν τη σοφία είτε να προετοιμάζονται από νωρίς ή απλώς να επικροτούν την ιδέα και την κίνηση. Αλλωστε κι εμείς από νεαρές και νεαροί το συζητάμε.

Η λέξη «ηλικιωμένοι» είναι ταμπού - δεν αισθάνομαι ηλικιωμένη, αλλά ανήκω σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα. Κατά τα λόγια ενός φίλου, είμαστε στο άνθος των γηρατειών μας. Είμαστε μεγάλα παιδιά, έχουμε εικόνα της ζωής και του εαυτού μας, μπορούμε να διαχειριστούμε πιο εύκολα τα της ζωής. Εχει πολλά πλεονεκτήματα ο ηλικιωμένος άνθρωπος. Εχει πείρα και εμπειρίες.

Καμία στιγμή δεν αναπολώ τα νιάτα μου, αυτή τη χαοτική σχέση με τον εαυτό και τους άλλους.

Είναι προσόν που έχει φτάσει σε αυτήν την ηλικία και τυχερός αν έχει καλή φυσική κατάσταση. Εχει να πει, έχει να διδάξει, έχει να αφηγηθεί, ξέρει πώς να περάσει ωραία, έχει αίσθηση του χρόνου, δεν ζει στο χάος της νεανικότητας. Καμία στιγμή δεν αναπολώ τα νιάτα μου, αυτή τη χαοτική σχέση με τον εαυτό και τους άλλους. Τώρα υπάρχουν ποιότητες που είναι αποτέλεσμα προσπάθειας, εμπειριών, σκέψης, δύσκολων και ευτυχισμένων καταστάσεων.

● Εναν χρόνο μετά από τότε που ξεκινήσατε έχει κάπως γλυκάνει αυτός ο άγριος φόβος που πυροδότησε το όλο εγχείρημα;

Η ψυχική μας κατάσταση έχει αλλάξει, η ελπίδα είναι πολύ ζωντανή, έχουμε δραστηριοποιηθεί σε νέα πεδία κι αυτό είναι πολύ αναζωογονητικό. Εχουμε γνωρίσει καινούργιους ανθρώπους, έχουμε συζητήσει, έχουμε κάνει καινούργια πράγματα μαζί. Εγώ πηγαινοέρχομαι στην Αθήνα και ψάχνω για συγκατοίκους στο κέντρο, θα μου άρεσε να ζω με άλλους τρεις-τέσσερις ανθρώπους, να λειτουργούμε σαν παρέα.

Συγκατοίκηση σημαίνει αλληλοβοήθεια, ακόμα και το να πας παρέα σε έναν γιατρό είναι μεγάλη υπόθεση ή το να βοηθήσεις να δημιουργήσει κάτι ή να κάνεις μια δουλειά για την/τον συγκάτοικο. Πάντα μπορούμε να αλληλοσυμπληρωνόμαστε, πολύ περισσότερο σε αυτές τις ηλικίες που οι περισσότεροι χάνουμε τη ρώμη μας. Σκεφτόμαστε να δημιουργήσουμε μικρές ομάδες συγκατοίκησης με βάση τις επιθυμίες και τις δυνατότητες τόσο ως προς τον τόπο κατοίκησης όσο και τον τρόπο - η κάθε ομάδα θα έχει τους δικούς της κανόνες. Οι βασικές μας αρχές είναι η αλληλοβοήθεια, η αλληλεπίδραση, η ψυχαγωγία και διεκδικούμε με πάθος τη χαρά.

Ποια είναι

Η φωνή της, όπως και η εμφάνισή της και ο αέρας που αποπνέει είναι απολύτως παραπλανητικά - η ίδια αποκαλεί τον εαυτό της «ηλικιωμένη», επιμένοντας στον ορισμό που δίνει η επιστήμη για τους ανθρώπους με τα ασημένια μαλλιά. Αν και η ταυτότητά της γράφει 65, η Μαλάμω Στεργίου έχει την ορμή, την έμπνευση και την ενέργεια μιας έφηβης. Ωστόσο, η εμπειρία, η γνώση που κουβαλάει και, κυρίως, ο τρόπος της να συνομιλεί με τον εαυτό της, τους άλλους και τη ζωή την ίδια δείχνουν τη σοφία των χρόνων της. Η Μαλάμω είναι μητέρα μιας κόρης κι έχει δύο εγγονούς. Εχει δουλέψει ως δημοσιογράφος σε γυναικεία περιοδικά και στη συνέχεια ήταν υπάλληλος στον ΟΤΕ από όπου και έφυγε πριν από δέκα χρόνια. Μετά την απελευθέρωση απ’ το ωράριο έκανε κινηματική δημοσιογραφία στο ραδιόφωνο και παραμένει γραφιάς. Ζει στη Βόρεια Εύβοια μόνιμα από το 2014.

Πηγή:efsyn