Φρειδερίκος Νίτσε: Ο αινιγματικός της   αμφισβήτησης

Είναι μερικά στα διαβάσματά μου που με έχουν ξεχωριστά εντυπωσιάσει. Ένα απ’ αυτά βρίσκεται στη διαπίστωση ότι στα πολιτικά, φιλοσοφικά, κοινωνιολογικά, ψυχολογικά και άλλα παρεμφερή κείμενα γίνεται συχνή αναφορά στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους (α) και στον Νίτσε (β). Τα κείμενα είναι από όλες τις γωνιές του κόσμου. Συχνά διαβάζοντας για έναν από τους μεγάλους δεν μπορείς να καταλάβεις τα βασικά, ποια θα πρέπει να κρατήσεις στη μνήμη σου, ποια μπορεί να γίνουν καθημερινότητα στο δικό σου λόγο. Συγκινήθηκα διαβάζοντας για πολλοστή φορά κείμενο από εφημερίδα (Βήμα , 4-6-2000) του καθηγητή φιλοσοφίας Γεράσιμου Βώκου για τον Φρειδερίκο Νίτσε, με τίτλο « Ο δάσκαλος της καχυποψίας». Αντιγράφω για τους φίλους που ενδιαφέρονται μερικές γραμμές από το άρθρο αυτό:

«Πολλοί είναι όμως αυτοί που αντιστάθηκαν στην προηγούμενη αντίληψη και αναγνώρισαν στη φιλοσοφία του Νίτσε όχι μόνο μια από τις συνιστώσες της φιλοσοφικής σκέψης του 20^ου αιώνα αλλά, πολύ περισσότερο, της απέδωσαν ρόλο αρχιτέκτονα. Στην προοπτική αυτή, ο Νίτσε γίνεται μαζί με τον Φρόιντ και τον Μαρξ, ένας από τους μεγάλους δασκάλους της καχυποψίας, δηλαδή του τόνου που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη σκέψη. Ο ποιητικός, αποφθεγματικός και αποσπασματικός λόγος θεωρείται ύψιστο φιλοσοφικό επίτευγμα του Νίτσε, γιατί αποτελεί το τέχνασμα με το οποίο ο φιλόσοφος έκρινε ότι έπρεπε να κρύψει τις ριζοσπαστικές αλήθειες που είχε ανακαλύψει. Το γεγονός ότι οι αλήθειες αυτές δεν παρουσιάζονται με τη μορφή συστήματος σε τίποτα δεν ανατρέπει το συστηματικό χαρακτήρα τους, γιατί ο τελευταίος εμφανίζεται με όλη τη λαμπρότητα στη συνοχή του έργου, όταν το διαβάσουμε στο σύνολό του.

Η προηγούμενη προοπτική ανοίγει το δρόμο στις θετικές ερμηνείες της νιτσεϊκής φιλοσοφίας. Ο Γιάσπερς, για παράδειγμα, θεωρεί ότι η φιλοσοφία του Νίτσε έχει κριτικό χαρακτήρα και, συνεπώς, εντάσσεται στη διαδρομή που άνοιξε η φιλοσοφία του Καντ. Σε διάκριση όμως με τον τελευταίο, ο Νίτσε βαδίζει στη διάλυση όλων των σταθερών γνωρισμάτων της σκέψης, δηλαδή όλων των κλασικών διχοτομήσεων, οι οποίες τελικά την παραλύουν: είναι και γίγνεσθαι, ουσία και φαινόμενο, υπόσταση και κατηγορήματα, καλό και κακό. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει ο Γιάσπερς, η σκέψη του Νίτσε έμεινε, κατά κάποιον τρόπο, στη μέση: περιορίζεται στην αρνητική κριτική και αρνείται να βαδίσει στην κατασκευή ενεός νέου οικοδομήματος. Έτσι εξηγούνται, ο αποσπασματικός χαρακτήρας του έργου καθώς και το αποφθεγματικό ύφος του φιλοσόφου. Η ερμηνεία του Γιάσπερς διατηρεί στο ακέραιο την ένταση του νιτσεϊκού στοχασμού, αλλά το αντίτιμο που πληρώνει είναι πολύ βαρύ, καθώς στερεί από τη φιλοσοφία του Νίτσε το θετικό της απόβαρο».