Για ποια κανονικότητα;
Για ποια κανονικότητα;
Συνέντευξη στον Μάρκο Καρασαρίνη του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Τσουκαλά δημοσιεύτηκε στο Βήμα (4 Ιουλίου 2021) για τον δύσβατο δρόμο σε όλον τον κόσμο μετά το τέλος της πανδημίας. Αφιερώνω λίγες σειρές.
Ήδη η έννοια της «κανονικότητας» είναι κάτι αμφισβητήσιμο γιατί οι κοινωνίες πάντοτε εξελίσσονταν μέσα από αντιφάσεις, αντιπαραθέσεις, εκρήξεις. Σε κάθε κρίση τείνουμε να νοσταλγούμε τα προ αυτής και να τα εξωραΐζουμε. Στην Αμερική το 1929 το σύνθημα του Χούβερ, του αντιπάλου του Ρούσβελτ, ήταν «Επιστροφή στην κανονικότητα». Εκείνο που κάνει εντύπωση σήμερα είναι ότι το σύνθημα περί επιστροφής στην κανονικότητα έχει κυριαρχήσει παντού. Δεν αναρωτιόμαστε όμως για το για ποια κανονικότητα μιλάμε, για το αν θα ήταν ανεκτή άνευ ετέρου επιστροφή στην προ πανδημίας εποχή ή ακόμα και για το αν η κανονικότητα την οποία σκεπτόμαστε είναι ιστορικά εφικτή. Πολλώ μάλλον που το καίριο ζήτημα της σχέσης ανάμεσα στις πολιτικές και στις οικονομικές εξουσίες παραμένει ανοικτό. Το μείζον ερώτημα των τελευταίων 50 ετών, ως προς το ποιος κυριαρχεί, η πολιτική ή το κεφάλαιο, παραμένει όχι μόνο αναπάντητο, αλλά πολύ πιο οξύ και δυσαπάντητο από ό, τι προηγουμένως.
Η αύξηση της ανισότητας παίρνει εξωφρενικές μορφές. Ποτέ άλλο-τε στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπήρξε τόσο γοργή αύξηση της ανισότητας. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχαν τόσο πολλοί άνθρωποι που ζουν με την αγωνία της καθημερινής επιβίωσης. Και ταυτόχρονα ποτέ άλλοτε, ούτε καν στην εποχή του «άγριου καπιταλισμού» δεν είχε παρατηρηθεί μια τόσο γοργή, θεαματική και ασύδοτη συγκέντρωση πλούτου σε ελάχιστα χέρια. Έτσι το λεγόμενο «κοινωνικό ζήτημα» που είχε αρχίζει να αμβλύνεται από την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία στην «ένδοξη τριακονταετία», από το 1945 ως το 1975, επανέρχεται και πάλι ακάθεκτο. Και παραμένει άγνωστο αν θα είναι δυνατόν να αποτραπούν νέες κοινωνικές εκρήξεις. Από τη στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων και των λεγόμενων μεσαίων στρωμάτων, βρίσκεται πλέον σε κατάσταση διαρκούς δομικής επισφάλειας, όλα τα ενδεχόμενα μοιάζουν ανοικτά. Το νεοφιλελεύθερο σύστημα κατανομής του πλούτου που εγκαθιδρύθηκε μετά την πτώση του Τείχους παραμένει λοιπόν ιστορικά έωλο. Εκ πρώτης όψεως, επομένως, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως η πανδημία θα οδηγούσε σε ιστορικές αναστροφές. Όμως πουθενά, με εξαίρεση το προσωρινό και άγνωστο πού θα καταλήξει σχέδιο του Τζο Μπάϊντεν, δεν φαίνεται να γίνεται προσπάθεια άμβλυνσης του «κοινωνικού ζητήματος» μέσω ανακατανομής του εισοδήματος, ευκαιριών και στοιχειωδών δυνατοτήτων επιβίωσης. Αυτή τη στιγμή τουλάχιστον δεν διαφαίνονται πολιτικές προοπτικές εμφάνισης ενός νέου εναλλακτικού οράματος το οποίο θα ήταν δυνατόν να οδηγήσει σε πιο δίκαιες, αρμονικές και αλληλέγγυες ανθρώπινες σχέσεις.
Χρίστος Γεωργούσης
