Η αμφισβήτηση του εαυτού μας

 

Η αμφισβήτηση του εαυτού μας

Στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (9-1-2000) δημοσιεύτηκε άρθρο του Κορνήλιου Κατοριάδη απόν Θανάση Γιαλκέτση με τίτλο «Υπάρχουν πολιτισμοί πιο ίσοι από τους άλλους;». Αναρτώ απόσπασμα από το κείμενο στο οποίο τονίζεται ότι η αξία του ελληνοδυτικού πολιτισμού είναι ότι θέτει υπό αμφισβήτηση τον εαυτό του!

 

«Μιλώ για το κίνημα αυτονομίας στο τμήμα της οικουμενικής ιστορίας που είναι το ελληνο-δυτικό τμήμα. Δεν πρόκειται μόνο για την Ελλάδα. Πρόκειται αναμφίβολα και για την δυτική Ευρώπη με αφετηρία μια ορισμένη στιγμή, πιθανόν στον 11^ο ή 12^ο αιώνα. Πάντοτε έμπαινα στον κόπο να υποστηρίζω ότι δεν θεωρώ πως ο ελληνικός πολιτισμός ή ο δυτικός πολιτισμός, ακόμη και σε ό, τι καλύτερο διαθέτουν, είναι ένα μοντέλο για την υπόλοιπη ανθρωπότητα ή για μας τους ίδιους στο μέλλον. Λέω απλώς ότι εδώ υπάρχει η απαρχή κάποιου πράγματος, υπάρχει ο σπόρος κάποιου πράγματος. Τι είναι αυτός ο σπόρος;

Για να τον συλλάβουμε στην πιο απλή του έκφραση είναι η αμφισβήτηση του εαυτού μας. Και αυτό είναι που πρέπει να κάνουμε σήμερα. Αυτή η κριτική του εαυτού μας αρχίζει στην Ελλάδα. Είναι ο Ηρόδοτος που λέει ότι οι Πέρσες είναι απείρως καλύτεροι από τους Έλληνες και ότι οι Αιγύπτιοι είναι πιο σοφοί από τους Έλληνες. Επαναλαμβάνεται στη Δύση με αφετηρία τουλάχιστον τον 16^ο αιώνα, με τον Μοντέν, έπειτα τον Σουίφτ και έπειτα τον Μοντεσκιέ και μετά το Διαφωτισμό. Σκέφτομαι τις «Περσικές επιστολές». Αυτή η αντίρρηση, αυτή η αμφισβήτηση του εαυτού μας, είναι για μένα η θεμελιώδης συνεισφορά της αρχαίας Ελλάδας αρχικά και της Δύσης έπειτα. Και αυτή είναι που επιτρέπει, για παράδειγμα, να υπάρχει πολιτικό κίνημα και αληθινή πολιτική.

Η συνεισφορά του ελληνικού κόσμου και του δυτικού κόσμου είναι η πολιτική. Η πολιτική ως συλλογική δραστηριότητα που θέλει να είναι διαυγής και συνειδητή και που θέτει υπό αμφισβήτηση τους υπάρχοντες θεσμούς της κοινωνίας. Ίσως να τους θέτει υπό αμφισβήτηση για να τους επαναβεβαιώσει, αλλά πάντως τους θέτει υπό αμφισβήτηση. Ενώ στο πλαίσιο της αυτοκρατορίας των Φαραώ, της αυτοκρατορίας των Μάγιας ή των Ίνκας, των Αζτέκων ή των Κινέζων ή σε κάποιο βασίλειο στις Ινδίες δεν τίθεται ζήτημα να αμφισβητήσουμε την υπάρχουσα θέσμιση της κοινωνίας».

Ιδού λοιπόν ποιο είναι το προνόμιο του δυτικού πολιτισμού. Είναι ότι θέτει τον εαυτό του υπό αμφισβήτηση και το ότι αναγνωρίζει τον εαυτό του ως έναν πολιτισμό ανάμεσα σε άλλους.

Κι επειδή πάντα πρέπει να ανατρέχουμε και στα δικά μας και να κοιτάζουμε βαθιά και κριτικά τον εαυτό μας, καλλιεργούμαστε έτσι, διδασκόμαστε έτσι,  συνηθίζουμε έτσι, ώστε να μη θεωρούμε την αυτού μεγαλειότητά μας, την ταπεινότητά μας, όπως λένε οι ιερείς,  ως αλάνθαστο Πάπα; Αμφισβητούμε λιγάκι  τη μεγαλοσύνη μας; Συμβαδίζουμε στο σημείο αυτό με τον ελληνικό και δυτικό πολιτισμό; Ή γενικά συμπεριφερόμαστε ως Καίσαρες και ιδιαίτερα απέναντι στους αδύνατους; 

Χρίστος Γεωργούσης