Οικονομία και ηθική
Οικονομία και ηθική
Ο Αμάρτυα Σεν, παγκοσμίως, γνωστός οικονομολόγος με βραβείο Νόμπελ το 1997, προσπάθησε να δείξει σε άρθρα του ότι η πραγματική αντιμετώπιση των προβλημάτων έγκειται στον επαναπροσδιορισμό της οικονομικής επιστήμης με πιο ανθρώπινες βάσεις και πιο κοντά στην ηθική. Χωράει η ηθική και η ανθρωπιά στην οικονομία; Με τον αποκλεισμό τους από την οικονομία φτάσαμε στο σημερινό σημείο, όπου αυτή αποσπάστηκε από την πολιτική κι έγινε πρωτεύουσα δύναμη οδηγώντας στα σημερινά αδιέξοδα με τις αγεφύρωτες οικονομικές διαφορές και ανισότητες. Κατά τον νομπελίστα οικονομολόγο η μελέτη της οικονομίας δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από εκείνην της ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας. Υπάρχει το πρόβλημα των ανθρώπινων κινήτρων που συσχετίζονται με το ηθικό ερώτημα πώς πρέπει κάποιος να ζει. Ο Ισπανός φιλόσοφος Φερνάντο Σαβατέρ θεωρεί ότι είναι επείγον να επανεξετάσουμε τον κτητικό και σωρευτικό εγωισμό, για να απελευθερώσουμε την αγάπη για τον εαυτό μας, λογαριάζοντας πόσο καλύτερα είναι να ικανοποιούμαστε με το αρκετό που έχουμε από το να χάνουμε τη ζωή μας για να υπερασπιστούμε με νύχια και με δόντια το υπερβολικό που έχουμε, ενάντια σε εκείνους που έχουν λίγα ή δεν έχουν τίποτα. Θα μπορούσε βέβαια να διαφωνήσει κανείς ισχυριζόμενος ότι η οικονομία έχει τους δικούς της νόμους και αυτά όλα τα κάπως ποιητικά δεν τα λογαριάζει. Ο ανθρώπινος παράγοντας όμως μπαίνει μέσα στη μηχανή της οικονομίας σαν καλό λιπαντικό, που μπορεί κανείς να του δώσει το όνομα «εμπιστοσύνη», «ηρεμία» και άλλα. Χωρίς αυτά η μηχανή της οικονομίας δεν πάει μακριά, αποσυντονίζεται και μετά οι επιδιορθώσεις απαιτούν χρόνο και χρήμα, οπότε βγάζει κανείς περισσότερη ζημιά παρά κέρδος. Η μηχανή της οικονομίας πρέπει να αποδίδει καλά, εδώ είμαστε σύμφωνοι, εκείνοι όμως που την χειρίζονται, το «καλά» το ερμηνεύουν κατά τα στενά τους συμφέροντα με αποτέλεσμα να φτάνουμε σε καταστάσεις εκρηκτικές, όπου στο τέλος όλοι χάνουν. Ένα σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε είναι οι παλιές διαφορές στα εισοδήματα μεταξύ πλουσίων και φτωχών και οι σημερινές, οι οποίες καταδείχνουν περίτρανα σε ποιο σημείο απανθρωπιάς και τρέλας πάει ο καπιταλισμός με την αφρενάριστη μηχανή του.
Χρίστος Γεωργούσης
