O καρκίνος θα γίνει χρόνια νόσος

Πριν από λίγα χρόνια, οι μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Καρδίτσας συνδέθηκαν μέσω Skype με το Ρότσεστερ της Μινεσότα και τη Mayo Clinic, για να γνωρίσουν μια συντοπίτισσά τους: την Ευανθία Γαλάνη, καθηγήτρια Ογκολογίας της Mayo Clinic και διακεκριμένη ερευνήτρια. Ήταν μια συγκινητική στιγμή και για τις δύο πλευρές. «Συνάντησα διαδικτυακά ανθρώπους ηλικίας 18 ετών και άνω, οι οποίοι δεν ολοκλήρωσαν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, γιατί δεν είχαν, ενδεχομένως, τις ίδιες ευκαιρίες με εμένα. Τους μίλησα για τα εμπόδια που βρήκα και πώς τα ξεπέρασα, για τα “άλματα” που έκανα: από μια επαρχιακή πόλη στην Αθήνα, και από την Ελλάδα στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού.

Άκουσα τις ερωτήσεις τους και προσπάθησα να λύσω τις απορίες τους. Αυτό που ελπίζω να τους έμεινε από τη συνομιλία μας είναι ότι ποτέ δεν είναι αργά για να κυνηγήσει κανείς τα όνειρά του», λέει η ίδια.

Γεννήθηκε στην Καρδίτσα. Ο πατέρας της ήταν ιδιοκτήτης κινηματογράφου. «Οι αδελφές μου και εγώ ήμασταν προνομιούχες: αντί να βλέπουμε τηλεόραση στο σπίτι, είχαμε το προσωπικό μας σινεμά. Ανάμεσα στις ταινίες που με είχαν συγκλονίσει ήταν η “Αποκάλυψη τώρα” του Κόπολα· ακόμα έχω στα αυτιά μου τη μουσική από τις “Βαλκυρίες” του Βάγκνερ. Κι επειδή τα “Αστέρια”, έτσι λεγόταν, ήταν το μοναδικό κινηματοθεάτρο της πόλης μας, όλοι οι σπουδαίοι θίασοι που έκαναν περιοδεία μετά τη Μεταπολίτευση έδιναν παραστάσεις εκεί. Ο χώρος φιλοξενούσε και διαλέξεις. Θυμάμαι τον μεγάλο παιδαγωγό και φιλόσοφο Ευάγγελο Παπανούτσο: και την ομιλία του, που με είχε καθηλώσει, και το πόσο προσηνής ήταν».

– Γιατί επιλέξατε να σπουδάσετε Ιατρική;

– Ενα καλοκαίρι, λίγο πριν τελειώσω το Λύκειο, στην Καστανιά Αγράφων, όπου κάναμε διακοπές, έγινε ένα αυτοκινητικό ατύχημα και υπήρχαν πολλοί τραυματίες. Εκεί είδα πόσο σημαντικό είναι να έχει κανείς τη δυνατότητα να παρεμβαίνει, φροντίζοντας τους συνανθρώπους του – πόσo μάλλον αν αυτό αποδειχθεί σωτήριο για τη ζωή τους. Μέχρι τότε σκεφτόμουν να ακολουθήσω κλασικές σπουδές –με γοήτευαν η Φιλολογία και η Φιλοσοφία, η ελληνική παιδεία, εν γένει, που είναι ανθρωποκεντρική– αλλά συνειδητοποίησα ότι αυτό που τελικά με ενδιέφερε δεν ήταν η ακαδημαϊκή μελέτη των κλασικών συγγραφέων, αλλά η ουσία του έργου τους: στο επίκεντρο βρίσκεται ο άνθρωπος. Δεν ήθελα απλώς να μελετώ και να περιγράφω, αλλά να έχω τη δυνατότητα της παρέμβασης, μέσω της Ιατρικής. Είκοσι οκτώ χρόνια μετά την αποφοίτησή μου από την Ιατρική Σχολή της Αθήνας, εξακολουθώ να νιώθω τον ίδιο ενθουσιασμό κάθε μέρα: βιώνω τη χαρά της ανακάλυψης, κάτι που έχει να κάνει αφενός με τον κεντρικό ρόλο που κατέχει η έρευνα στο πεδίο της δουλειάς μου, και αφετέρου με το απίστευτο προνόμιο που έχει κάθε γιατρός, να φροντίζει ανθρώπινες υπάρξεις και ενδεχομένως να αλλάζει τη ζωή τους.

– Πώς αποφασίσατε να φύγετε για τις ΗΠΑ;

– Η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ ήταν και παραμένει μία από τις αξιολογότερες σχολές και πεδίο αριστείας. Οι συμφοιτητές μου κι εγώ, για να κατακτήσουμε τη γνώση εις βάθος, ήταν λογικό να στραφούμε και προς το εξωτερικό: σε ξενόγλωσση βιβλιογραφία, σε δημοσιεύσεις ξένων περιοδικών, στις τεχνολογικές εξελίξεις. Στο τέταρτο έτος, ο καθηγητής μου στη Χειρουργική Βασίλης Γολεμάτης, ο οποίος έχει εκπαιδεύσει και εμπνεύσει πολλούς Ελληνες επιστήμονες, κανόνισε για εμένα μερικά θερινά μαθήματα στο πανεπιστήμιο Yale. Εκεί με αξιολόγησαν στο ανώτερο 1% των αριστούχων φοιτητών τους κι αυτό μου άνοιξε αρκετές πόρτες. Τα υπόλοιπα καλοκαίρια, το ίδιο. Ηταν η εποχή που στις Ηνωμένες Πολιτείες «ανέτειλε» η ανάλυση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Διαισθανόμενη ότι αυτή η προσέγγιση θα μας επέτρεπε να είμαστε πιο αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση ασθενειών τις οποίες μέχρι τότε δεν μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία, εν μέρει επειδή δεν τις κατανοούσαμε, επέλεξα να ειδικευθώ στην Ογκολογία.

– Ποιο είναι το αντικείμενο της έρευνάς σας;

– Ενα σημαντικό μέρος της είναι η Ιοθεραπεία. Χρησιμοποιούμε ιούς, στρέφοντάς τους εναντίον των καρκινικών κυττάρων. Η ιδέα στηρίζεται στη γνώση του τρόπου με τον οποίο αυτοί δρουν: όταν ένας ιός προσβάλλει ένα κύτταρο, χρησιμοποιεί τους ίδιους τους κυτταρικούς μηχανισμούς για να αναπαραχθεί και έτσι σκοτώνει το κύτταρο. Με τον ίδιο τρόπο, όμως, τροποποιημένοι ιοί μπορούν να εξουδετερώσουν αποτελεσματικά τα καρκινικά κύτταρα. Το εργαστήριο που διευθύνω στη Mayo Clinic χρηματοδοτείται από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ. Τροποποιώντας γενετικώς τους ογκολυτικούς ιούς μπορούμε να αυξήσουμε την αποτελεσματικότητά τους και την ικανότητά τους να ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα και έτσι δημιουργήσαμε φάρμακα που εφαρμόζονται κλινικά με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Παράλληλα, διευθύνω και το κλινικό πρόγραμμα γονιδιακής θεραπείας και ογκολυτικής ανοσοθεραπείας της Mayo Clinic που είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Εχουμε εφαρμόσει πρωτοποριακές προσεγγίσεις: καινούργιες γονιδιακές πλατφόρμες και νέους συνδυασμούς ανοσοθεραπείας, μεταξύ άλλων. Ταυτόχρονα είμαι επικεφαλής μιας πολυκεντρικής ομάδας νευρο-ογκολογίας (Alliance for Clinical Trials in Oncology) που αποτελείται από 160 πανεπιστήμια και περισσότερες από 600 ογκολογικές κλινικές των ΗΠΑ και στοχεύει στην ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών θεραπειών για πρωτοπαθείς και μεταστατικούς όγκους του κεντρικού νευρικού συστήματος.

«Ενα καλοκαίρι, λίγο πριν τελειώσω το Λύκειο, έγινε ένα αυτοκινητικό ατύχημα και υπήρχαν πολλοί τραυματίες. Εκεί είδα πόσο σημαντικό είναι να έχει κανείς τη δυνατότητα να παρεμβαίνει, φροντίζοντας τους συνανθρώπους του – πόσo μάλλον αν αυτό αποδειχθεί σωτήριο για τη ζωή τους», λέει η κ. Ευανθία Γαλάνη. 

Ελπίζω να συνειδητοποιηθεί από όλους η αξία της πρόληψης

Ζητώ από την Ευανθία Γαλάνη τη δική της εξήγηση στο γιατί, παρά την αλματώδη εξέλιξη της επιστήμης, δεν έχουν ακόμη βρεθεί αποτελεσματικές θεραπείες για τον καρκίνο. «Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τον αντιμετωπίζαμε ως μία νόσο: δεν είναι μία, αλλά πολλές. Βομβαρδίζαμε τους όγκους με χημειοθεραπείες, μαζί με τα καρκινικά κύτταρα σκοτώναμε και υγιή, συχνά οδηγώντας σε σοβαρές παρενέργειες, και ελπίζαμε αυτό να λειτουργήσει – και, πράγματι, βοηθούσε και βοηθάει κάποιους ασθενείς.

Η ριζική θεραπεία απαιτεί κατηγοριοποίηση και εξειδίκευση. Στα σαρκώματα, για παράδειγμα, κακοήθεις όγκους που ξεκινούν από τα οστά και τα μαλακά μόρια, υπάρχουν δεκάδες διαφορετικοί τύποι που απαιτούν διαφορετική φαρμακευτική αντιμετώπιση. Σήμερα έχουμε στοχευμένες θεραπείες για κάποιους από αυτούς και προσπαθούμε να αναπτύξουμε για τους υπόλοιπους», απαντά. «Αντιστοίχως, οι στρωματικοί όγκοι του γαστρεντερικού συστήματος (γνωστοί ως GIST), που αναπτύσσονται κατά μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα, μέχρι πριν από μερικά χρόνια στη μεταστατική τους μορφή ήταν ανίατοι, με παντελή έλλειψη ανταπόκρισης στη χημειοθεραπεία. Από τότε που ανακαλύφθηκε η εξάρτησή τους από μια γενετική μετάλλαξη, βρέθηκε τρόπος αυτή να μπλοκάρεται και πλέον τα GISTs αποτελούν μοντέλο στοχευόμενης θεραπείας με θεαματικά αποτελέσματα. Υπάρχουν παρόμοια ενθαρρυντικά παραδείγματα τόσο για συμπαγείς όγκους όσο και για αιματολογικές κακοήθειες. H προσέγγισή μας, λοιπόν, είναι: για να εξαλείψουμε κάποια στιγμή τον καρκίνο πρέπει να τον κατανοήσουμε σε βάθος, να δούμε το υπόβαθρο πάνω στο οποίο εκδηλώνεται, τους μηχανισμούς με τους οποίους αναπτύσσεται και τις αλληλεπιδράσεις των καρκινικών κυττάρων με το ανοσοποιητικό σύστημα».

Είναι αισιόδοξη; «Ναι, είμαι. Πριν από μόλις έναν αιώνα, εκατομμύρια άνθρωποι πέθαιναν από τις μολυσματικές νόσους –σήμερα οι περισσότερες έχουν εξαλειφθεί– και από απλές λοιμώξεις. Η έλευση των αντιβιοτικών άλλαξε ριζικά αυτό το σκηνικό. Αντίστοιχα πιστεύω ότι σε μερικά χρόνια θα είμαστε σε θέση να θεραπεύουμε πλήρως ολοένα και περισσότερους ασθενείς με καρκίνο. Και ότι για άλλους ο καρκίνος θα γίνει χρόνια νόσος, όπως είναι τώρα ο διαβήτης ή η υπέρταση. Η θνησιμότητα διαρκώς μειώνεται, και για κάποιες μορφές, όπως τον καρκίνο του πνεύμονα ή του τραχήλου της μήτρας (HPV) γνωρίζουμε ότι μπορούν να προληφθούν. Ελπίζω να συνειδητοποιηθεί από όλους η αξία της πρόληψης: η διακοπή του καπνίσματος, ο εμβολιασμός ενάντια στον HPV, η τακτική παρακολούθηση (κολονοσκόπηση, ΠΑΠ τεστ και μαστογραφία για τις γυναίκες, PSA για τους άνδρες) και ο γενετικός έλεγχος, για έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση, αν υπάρχουν γενετικά σύνδρομα που προκαλούν προδιάθεση».

Η Mayo Clinic

«Με εγκαταστάσεις στη Μινεσότα, στην Αριζόνα και στη Φλόριντα, η Mayo Clinic, των 65.000 εργαζομένων, είναι ένας τεράστιος μη κερδοσκοπικός οργανισμός: όλα τα κέρδη επενδύονται στην έρευνα και στην εκπαίδευση. Βλέπουμε 1,3 εκατ. ασθενείς ετησίως και άλλους 12-13 εκατ., με τους οποίους συνδεόμαστε με δικτυακές πλατφόρμες. Παρακολουθούμε ασθενείς από τις 50 αμερικανικές πολιτείες και από 130-150 χώρες. Αρχή μας είναι ότι ο ασθενής αποτελεί κέντρο της προσπάθειάς μας. Οταν έγινα διευθύντρια του τμήματος Μοριακής Ιατρικής και συναντήθηκα με τον CEO, με ρώτησε πώς πίστευα ότι η “Πολιτεία” του Πλάτωνα θα έπρεπε να επηρεάζει τη διοίκηση σύγχρονων ιατρικών ιδρυμάτων. Ηταν μια στιγμή που δεν θα ξεχάσω ποτέ: η αγάπη μου για τη φιλοσοφία και την αρχαία ελληνική γραμματεία συναντούσε το πάθος μου για την Ιατρική...».

Η συνάντηση

Γευματίσαμε στο εστιατόριο του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, στην Κηφισιά. Πήραμε από μια σαλάτα με βιολογικές ντομάτες, ψητή αγκινάρα, αμπελοφάσουλα, βλήτα και μαύρα ρεβύθια και από ένα ποτήρι ροζέ κρασί. Πληρώσαμε 29 ευρώ. «Η δουλειά μου με έκανε πιο ταπεινή», μου είπε πριν χωρίσουμε η Ευανθία Γαλάνη. «Δεν αφήνει χώρο και χρόνο για μεμψιμοιρία. Υπάρχουν ασθένειες που μπορούμε να αποφύγουμε με την πρόληψη ή την τροποποίηση του τρόπου ζωής μας – και οφείλουμε να το κάνουμε. Ταυτόχρονα υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε· αυτά μας διδάσκουν πόσο πολύτιμες είναι οι μικρές χαρές στην καθημερινή μας ζωή και ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να τις αφήνουμε να χάνονται».

Βιογραφικό

Το 1998 διορίζεται Διευθύντρια Ογκολογίας στη Mayo Clinic. Το 2008 γίνεται τακτική καθηγήτρια Ογκολογίας στη Mayo Clinic και στη συνέχεια τιμάται με το Sandra J. Schultze Professorship.

Το 2009 εκλέγεται Διευθύντρια του Τμήματος Μοριακής Ιατρικής της Mayo Clinic και γίνεται επικεφαλής του προγράμματος γονιδιακής θεραπείας και ιοθεραπείας του καρκίνου και σύμβουλος του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA). Το 2013 εκλέγεται πρόεδρος της πολυκεντρικής ομάδας νευρο-ογκολογίας Alliance for Clinical Trials in Oncology, ενός οργανισμού που αποτελείται από 160 πανεπιστήμια και περισσότερες από 800 ογκολογικές κλινικές στις ΗΠΑ. Το 2015 γίνεται πρόεδρος της ερευνητικής ομάδας του Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ για την έρευνα του γλοιοβλαστώματος. Το 2019 εκλέγεται Πρύτανης της Mayo Clinic και το 2020 τιμάται με τον τίτλο της διακεκριμένης ερευνήτριας της Mayo Clinic.

Οι σταθμοί της

1990

Αποφοιτά από την Ιατρική Σχολή Αθηνών με Αριστα και με τον μεγαλύτερο βαθμό πτυχίου.

1991

Αρχίζει ειδικότητα Παθολογίας και στη συνέχεια Αιματολογίας-Ογκολογίας στη Mayo Clinic.

1993

Ανακηρύσσεται διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

2008

Εκλέγεται τακτική καθηγήτρια Oγκολογίας στη Mayo Clinic και στη συνέχεια τιμάται με το Sandra J. Schultze Professorship.

2009

Αναλαμβάνει διευθύντρια του τμήματος Μοριακής Ιατρικής της Mayo Clinic.

2013

Ενεργοποιεί την πρώτη κλινική μελέτη παγκοσμίως χρήσης βλαστοκυττάρων για τη μεταφορά ογκολυτικών ιών στη θεραπεία του καρκίνου.

2015

Γίνεται πρόεδρος της ερευνητικής ομάδας του Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ για την έρευνα του γλοιοβλαστώματος.

2019

Εκλέγεται πρύτανης Ανάπτυξης της Mayo Clinic.

Επίτιμη Διδάκτωρ του ΕΚΠΑ η Ελληνίδα Ογκολόγος της Mayo Clinic.

Η καθηγήτρια Ογκολογίας, Γονιδιακής Θεραπείας και Μοριακής Ιατρικής, της Mayo Clinic στο Rochester, Minnesota, ΗΠΑ κυρία Ευανθία Γαλάνη, αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτορας του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η αναγόρευση της έγινε την Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου 2023 στις 19.00, στη Μεγάλη Αίθουσα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η ομιλία της τιμωμένης καθηγήτριας κ. Ευανθίας Γαλάνη, είχε τίτλο: "Designing Viruses to Attack Cancer: the New Era of Immunovirotherapy” και αφορά την μάχη ενάντια στο καρκίνο με τη χρήση τροποποιημένων ιών, θεραπείες που η καθ. Ευανθία Γαλάνη πρωτοπόρα ανέπτυξε στη Mayo Clinic, ΗΠΑ.

Πηγή: medladnews